Nếu như trước kia, chợ là nơi chủ yếu để hàng hóa, dịch vụ được mua bán (giao dịch) theo hình thức “tiền trao cháo múc”, thì gần đây người mua, người bán không cần phải ra chợ, chỉ ở nhà vẫn có thể mua hoặc bán hàng hóa, dịch vụ mình muốn thông qua thương mại điện tử - hiểu đơn giản là mua sắm trực tuyến hoặc đi chợ mạng,… bằng cách “nhấp chuột” trên máy tính hoặc điện thoại thông minh kết nối mạng Intrenet. Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng Internet^[[i]]. Nếu như tại chợ, người mua, người bán và hàng hóa, dịch vụ thường bị giới hạn, thì với thương mại điện tử có thể giao dịch trên toàn thế giới.

         Thương mại điện tử đã trở thành một phương tiện giao dịch quen thuộc của các công ty thương mại lớn trên thế giới. Thương mại điện tử có khả năng giúp ích rất nhiều cho những doanh nghiệp cả lớn lẫn nhỏ và người hưởng lợi nhất thường là khách hàng. Khách hàng sẽ mua được sản phẩm rẻ hơn, nhanh hơn, hiệu quả hơn và thuận lợi hơn, còn doanh nghiệp có thể đưa sản phẩm của mình đến với thị trường một cách nhanh nhất, bán hàng thuận lợi hơn^[[ii]]. Dự báo thương mại điện tử Việt Nam đến năm 2025 sẽ đạt mức tăng trưởng 43%, cao nhất khu vực Đông Nam Á^[[iii]]. Từ năm 2013, Chính phủ đã ban hành Nghị định quy định về thương mại điện tử để thiết lập hành lang pháp lý cho các giao dịch thương mại điện tử được tiến hành một cách minh bạch, trên cơ sở cạnh tranh lành mạnh, qua đó tạo điều kiện để thương mại điện tử phát triển; nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp và xây dựng các tập quán thương mại hiện đại cho Việt Nam^[[iv]]. Và mới đây, năm 2020, Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2021-2025. Về phía tỉnh Trà Vinh, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành Kế hoạch phát triển thương mại điện tử tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2021-2025^[[v]].

         Để kinh doanh qua mạng, bắt buộc cần phải có máy tính hoặc điện thoại thông minh kết nối mạng Internet. Có thể kinh doanh qua website, qua mạng xã hội như Zalo, Facebook, YouTube (lưu ý phải đăng ký theo quy định),… hoặc qua các sàn thương mại điện tử/sàn giao dịch thương mại điện tử (nơi diễn ra các hoạt động mua bán trực tuyến của nhiều tổ chức, cá nhân trên cùng một website^[[vi]]). Tại chợ, hàng hóa, dịch vụ phải trưng bày “bắt mắt”, “rao” nơi có nhiều người, thì mạng cũng tương tự. Hàng hóa, dịch vụ cũng phải trưng bày, “rao” ở website có nhiều người truy cập. Vì vậy, những website và phổ biến của Việt Nam (Sendo, Tiki, Lazada, Shopee,…) hoặc của nước ngoài (Amazon, Ebay, Alibaba,…) là nơi “đắc địa” được khuyến cáo để kinh doanh. Lý do, mặc dù doanh nghiệp có website, Zalo, Facebook, YouTube,… nhưng thường không nhiều người biết đến. Mỗi sàn thương mại điện tử chỉ cấp cho doanh nghiệp một “diện tích” nhỏ để trưng bày hàng hóa, giống như một shop ở chợ nên doanh nghiệp vẫn cần thiết phải có website, Zalo, Facebook, YouTube,… để khách hàng tìm hiểu thêm về hoạt động của doanh nghiệp, về hàng hóa, dịch vụ trước khi quyết định “nhấp chuột”. Đồng thời, giúp doanh nghiệp liên kết, chăm sóc khách hàng qua các Fanpage^[[vii]].

         Theo Kế hoạch phát triển thương mại điện tử tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2021-2025, gồm nhiều mục tiêu, trong đó có mục tiêu đến năm 2025 là: 80% website thương mại điện tử có tích hợp chức năng đặt hàng trực tuyến; 50% doanh nghiệp vừa và nhỏ tiến hành hoạt động kinh doanh trên các sản giao dịch thương mại điện tử, bao gồm mạng xã hội có chức năng sàn giao dịch thương mại điện tử; 40% doanh nghiệp tham gia hoạt động thương mại điện tử trên các ứng dụng di động; cập nhật thường xuyên thông tin giới thiệu và quảng bá sản phẩm của doanh nghiệp.

Tìm kiếm thông tin mạng về sản phẩm OCOP tỉnh Trà Vinh (năm 2019) và VietGAP, thì nhiều sản phẩm không tìm được thông tin. Đối với doanh nghiệp có website, Facebook thì bài viết, hình ảnh, video clip, bình luận về sản phẩm (thường) cũ. Như thông tin về chương trình khuyến mại của một website đã hết hạn từ 30/01/2019 nhưng nổi bật và chiếm khá lớn giao diện. Điều này cho thấy, doanh nghiệp chưa thật sự chú trọng kinh doanh qua mạng. Tìm hiều thêm về kinh doanh tại các sàn thương mại điện tử Sendo, Tiki, Lazada, Shopee thì hàng hóa các doanh nghiệp Trà Vinh chủ yếu là dừa sáp, mật hoa dừa, bánh tét và một số loại khô, mắm. Có thể lý giải là do quy định của website về đóng gói, vận chuyển sản phẩm.

         Về sàn giao dịch thương mại điện tử Trà Vinh (http://travinhtrade.vn), hoạt động từ năm 2017, đến nay ở ngành hàng Nông-Lâm-Thủy sản chưa có sản phẩm đăng ký. Ngành hàng Thực phẩm có 28 sản phẩm và mục Rau, Củ, Quả có 4 loại trái cây là Quýt đường, Dừa Sáp, Thanh Long ruột đỏ, Chuối Tá Quạ, nhưng hầu như không có tin về xuất xứ, chất lượng, số lượng, giá bán. Không có phản hồi từ khách hàng (cũ), mà phản hồi từ khách hàng (cũ) là một “điểm nhấn” để khách hàng (mới) quyết định có “nhấp chuột” hay không.

Như vậy, để đạt mục tiêu đề ra của Kế hoạch phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2021-2025 tỉnh và các doanh nghiệp sẽ còn nhiều việc phải làm.

         Theo Báo cáo chỉ số thương mại điện tử Việt Nam năm 2019, mua sắm trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử nay đã trở thành một phản xạ đối với người tiêu dùng Việt Nam. Mỗi khi xuất hiện nhu cầu, họ sẽ mở ứng dụng yêu thích trên điện thoại hoặc gõ địa chỉ website và truy cập ngay chứ ít phải đắn đo tìm kiếm hoặc lựa chọn như trước^[[viii]]. Kinh doanh trên mạng là hình thức hiệu quả với chi phí thấp đang được nhiều doanh nghiệp lựa chọn^[[ix]].

Văn Đoái