Agriterra là tổ chức nông nghiệp quốc tế được thành lập bởi các tổ chức và hợp tác xã (HTX) trong khu vực nông nghiệp Hà Lan cách đây hơn 20 năm. Agriterra cung cấp tư vấn của chuyên gia cho HTX và tổ chức nông dân tại các nước đang phát triển. Trên thế giới, Agriterra có mặt ở hơn 20 quốc gia Châu Phi, Châu Á, Châu Mỹ La tinh, hỗ trợ cho hơn 660.000 nông dân của hơn 250 HTX. Tại Việt Nam, Agriterra đang hỗ trợ hơn 20 đơn vị trong hệ thống Liên Minh HTX và các HTX nông nghiệp.

         Hà Lan có 2.500 HTX đang hoạt động và có hơn 30 triệu thành viên HTX/khoảng 17 triệu dân số, nghĩa là 1 thành viên có thể tham gia 2-3 HTX, thậm chí có thành viên còn tham gia tới 10 HTX. Doanh thu bình quân hàng năm của các HTX đạt 111 triệu EUR, đóng góp vào 18% GDP quốc gia. Với bề dầy hơn 146 năm phát triển HTX, Hà Lan được đánh giá là quốc gia phát triển HTX hàng đầu thế giới. Tại Hà Lan, HTX là một thực thể kinh tế, có nghĩa vụ xã hội là tạo việc làm cho người lao động, luật pháp hỗ trợ kết hợp với tính linh hoạt để sắp xếp điều lệ. Đặc biệt, HTX phấn đấu đạt được lợi nhuận, coi như một phương tiện để bảo đảm sự liên tục và phát triển bền vững. Mô hình HTX ở Hà Lan được tổ chức từ dưới lên trên (“từ dưới lên trên” có thể hiểu là cộng đồng và những tổ chức trong địa phương thể hiện quan điểm của họ và giúp cho việc xác định các chương trình phát triển ở địa phương dựa vào chính những quan điểm nguyện vọng và kế hoạch của họ) được thành lập dựa trên sự mở rộng từ trang trại và xuất phát từ nhu cầu của các thành viên và trở thành cánh tay nối dài của nông trại. Lợi ích kinh tế của thành viên là kết nối kinh doanh với HTX, không liên quan đến vốn cổ phần. HTX tăng vốn chủ yếu thông qua tích lũy từ lợi nhuận chứ không phải từ vốn góp của thành viên. HTX đóng vai trò là trung gian đầu mối, là chìa khóa cho các hộ sản xuất nhỏ tham gia vào chuỗi giá trị và có thể kiểm soát rủi ro trong hoạt động sản xuất kinh doanh bằng liên kết với ngân hàng,...

         Agriterra hỗ trợ phát triển HTX Phú Mỹ Châu (huyện Châu Thành) và HTX Rạch Lọp (huyện Tiểu Cần) trong khuôn khổ Biên bản ghi nhớ giữa Liên minh HTX tỉnh Trà Vinh và Tổ chức Agriterra. Giai đoạn 2021-2025, Agriterra sẽ hỗ trợ 2 HTX phát triển năng lực với mục tiêu phát triển sản xuất kinh doanh bền vững vì lợi ích của thành viên và cộng đồng. Agriterra sẽ chuyển giao kiến thức và bí quyết chuyên môn thông qua các hoạt động tư vấn, đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao năng lực cho 2 HTX về 5 lĩnh vực: (i) HTX bền vững về tài chính và có khả năng tiếp cận vốn vay. (ii) Nâng cao năng lực quản lý sản xuất kinh doanh của HTX. (iii) Khuyến khích áp dụng khoa học và công nghệ trong sản xuất và kinh doanh. (iv) Xây dựng thương hiệu và tăng cường tiếp cận thị trường. (i) Tăng cường sự tin tưởng và cam kết của thành viên HTX. Các HTX được kỳ vọng đổi mới hoạt động, tổ chức sản xuất kinh doanh do người nông dân làm chủ, sản xuất liên kết với thị trường thông qua chuỗi giá trị, hoạt động có lãi và cạnh tranh thành công trên thị trường, đồng thời gắn với trách nhiệm về mặt kinh tế, xã hội văn hóa với các thành viên của mình.

         HTX Phú Mỹ Châu và HTX Rạch Lọp là 2 HTX nông nghiệp sản xuất lúa là chính. HTX Phú Mỹ Châu bắt đầu hoạt động từ năm 2014, có 120 thành viên, diện tích sản xuất 323 ha, trong đó gần 50 ha sản xuất lúa giống. HTX Rạch Lọp hoạt động từ năm 2016, có trên 500 thành viên, diện tích sản xuất trên 430 ha, trong đó khoảng 300 ha sản xuất lúa, diện tích còn lại trồng dừa, màu và nuôi thủy sản. Theo đại diện của HTX Phú Mỹ Châu, mặc dù trên địa bàn tỉnh có nhiều HTX (số liệu của Liên minh HTX tỉnh Trà Vinh, đến năm 2020, toàn tỉnh có 163 HTX, HTX nông nghiệp chiếm hơn 70%) nhưng qua nhiều lần khảo sát thực tế, Agriterra chọn HTX Phú Mỹ Châu và HTX Rạch Lọp để hỗ trợ vì: thành viên HTX tham dự đầy đủ các cuộc họp, hoạt động của HTX đúng bản chất của HTX, sự minh bạch rõ ràng trong hoạt động, diện tích sản xuất lớn, có tiền năng phát triển hàng hóa theo chuỗi giá trị và nhất là có thể thay đổi để phát triển. Thay đổi để phát triển ở đây được hiểu là có thể thay đổi và phát triển sản phẩm của HTX hiện có, Ban lãnh đạo HTX năng động, nhạy bén, có định hướng đầu tư khoa học công nghệ, có trách nhiệm trau dồi kiến thức, nắm bắt cơ hội tốt nhất để phát triển HTX,…

         Thời gian gần đây, nhiều dự án tài trợ, và Agriterra cũng không ngoại lệ, đã có sự đổi mới cách thức hỗ trợ để nâng cao năng lực, nhận thức, sự chủ động của đối tượng được nhận hỗ trợ, duy trì sự phát triển bền vững. Thay vì hỗ trợ trực tiếp bằng tiền, dự án tập trung đào tạo, tập huấn, hướng dẫn quản lý, hoạt động, đầu tư cơ sở hạ tầng,... Hiểu một cách đơn giản, dự án trước đây cho “con cá” thì hiện tại trao “cần câu” và hướng dẫn cách “câu con cá”. Trong quá trình phối hợp triển khai hỗ trợ phát triển các HTX tại Việt Nam, Agriterra nhận thấy 5 điểm yếu còn tồn tại ở các HTX cần được cải thiện, khắc phục đó là: lòng tin của các thành viên với HTX, các HTX gặp khó khăn trong việc kết nối đầu ra cho sản phẩm, quản trị kinh doanh còn nhiều hạn chế, khó tiếp cận với các nguồn vốn hỗ trợ, đa số thành viên quản trị HTX đã lớn tuổi, khó tiếp cận công nghệ thông tin.

         Ngoài HTX Phú Mỹ Châu và HTX Rạch Lọp, giai đoạn 2021-2025, các HTX khác tại Trà Vinh có tiềm năng sẽ được Agriterra xem xét khảo sát lựa chọn và tùy thuộc vào từng giai đoạn thực tế. Được biết, trong năm 2021, Agriterra sẽ thực hiện nhiều hoạt động cụ thể để hỗ trợ cho 2 HTX Phú Mỹ Châu và HTX Rạch Lọp, trong đó có hoạt động hỗ trợ thiết kế nhãn hiệu, thiết kế mẫu mã bao bì sản phẩm, xây dựng thương hiệu sản phẩm,… 

Nguồn tài liệu sử dụng, trích dẫn:

1. Biên bản gi nhớ giữa Liên minh HTX tỉnh Trà Vinh và Tổ chức Agriterra (tại tỉnh Trà Vinh, ngày 27/01/2021

2. Hoàng Chí Hiếu, Xây dựng mô hình cộng đồng phát triển bền vững theo phương pháp tiếp cận từ dưới lên trường hợp hợp tác xã Nấm Chùa Hang Đồng Hỷ Thái Nguyên. https://khotrithucso.com/doc/p/xay-dung-mo-hinh-cong-dong-phat-trien-ben-vung-theo-phuong-115916, truy cập ngày 02/02/2021

3. An Bình (2019), Chuyên gia Hà Lan chia sẻ kinh nghiệm phát triển hợp tác xã. http://netnews.vn/Chuyen-gia-Ha-Lan-chia-se-kinh-nghiem-phat-trien-hop-tac-xa-kinh-doanh-6-0-2099006.html, truy cập ngày  01/02/2021

4. Phạm Duy (2020), VCA - Agriterra: Xây dựng Cổng thông tin tri thức HTX. https://thoibaokinhdoanh.vn/hop-tac-xa/vca-agriterra-xay-dung-cong-thong-tin-tri-thuc-htx-1072024.html, truy cập ngày 01/02/2021

Văn Đoái